[eMagazine] - Quảng Nam xây dựng phát triển dữ liệu số

Tạo lập và khai thác dữ liệu số tại Quảng Nam được xác định là nền tảng để thúc đẩy sự phát triển mọi mặt ở địa phương. Đây cũng là bước đầu tiên để hướng đến mục tiêu phát triển chính quyền số, nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động của các cơ quan công quyền, đồng thời cung cấp các dịch vụ công hiệu quả đến người dân, doanh nghiệp.

Nền tảng chuyển đổi số

Năm 2020, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 33 về Đề án "Phát triển ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng chính quyền số tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021 - 2025". Từ nghị quyết này, lộ trình, giải pháp xây dựng và phát triển chính quyền điện tử, chính quyền số được Quảng Nam đặt ra bài bản, trở thành nền tảng để cả hệ thống chính trị vào cuộc.

Tiếp tục năm 2021, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết chuyên đề về chuyển đổi số (CĐS) của tỉnh đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030 (Nghị quyết 04 ngày 12/4/2021). Nghị quyết đặt ra mục tiêu tổng quát đến năm 2030 CĐS đồng bộ, toàn diện trên toàn tỉnh, đưa Quảng Nam vào nhóm các tỉnh thành thực hiện CĐS tốt, hình thành và phát triển môi trường CĐS an toàn, tiện tích, phục vụ tối đa nhu cầu sản xuất, kinh doanh cũng như đời sống của người dân.

CĐS cũng được xác định tạo môi trường khởi nghiệp sáng tạo, chủ động tiếp cận và tận dụng các cơ hội để phát triển kinh tế số, kinh tế chia sẻ, khuyến khích, hỗ trợ để hình thành các doanh nghiệp số có đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh. 

Thời điểm này, tất cả cơ quan, đơn vị, địa phương đã thành lập ban chỉ đạo, tổ giúp việc CĐS cũng như đã xây dựng các văn bản triển khai đồng bộ nội dung CĐS. Tỉnh đã phê duyệt nội dung duy trì, cập nhật kiến trúc chính quyền điện tử tỉnh Quảng Nam 2.0 cũng như đã triển khai thực hiện tốt hệ thống LGSP, Q-office, IOC tỉnh, các cơ sở dữ liệu chuyên ngành…

Cổng dịch vụ công và hệ thống thông tin một cửa của tỉnh đã kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia phục vụ nhu cầu giải quyết thủ tục hành chính của tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh.

Hạ tầng mạng lưới viễn thông, internet, hạ tầng công nghệ thông tin được đảm bảo. Công tác CĐS cũng đã tác động tích cực đến công tác quản lý nhà nước, tăng cường tính minh bạch, quản lý hồ sơ đơn giản hơn, kết nối giữa các đơn vị, giúp các đơn vị, cá nhân tương tác, trao đổi với nhau nhiều hơn, qua đó nâng cao hiệu quả công việc.

Xây dựng trung tâm tích hợp dữ liệu

Xác định thực hiện CĐS theo 3 trục "hạ tầng - dữ liệu - thông minh", trong đó dữ liệu số đóng vai trò nền tảng để hỗ trợ ra quyết định. Đầu tư xây dựng hạ tầng và dữ liệu số là hạt nhân lan tỏa, thúc đẩy hoàn thành mọi mục tiêu trong công cuộc CĐS.

Với quy mô các ứng dụng, số lượng người dùng, khối lượng dữ liệu số được tạo lập ngày càng nhiều, hệ thống thông tin chính quyền số trở thành một nền tảng hết sức quan trọng. Do đó, nhu cầu về hạ tầng số, lưu trữ dữ liệu hiện nay rất lớn, đòi hỏi công tác đảm bảo an toàn, an ninh mạng. Đây chính là điều kiện để Trung tâm Tích hợp dữ liệu tỉnh ra đời với tổng kinh phí gần 249 tỷ đồng.

Trung tâm Tích hợp dữ liệu thuộc dự án Xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021 – 2025, do Sở TT-TT làm chủ đầu tư. Đây là nơi tập trung toàn bộ hệ thống mạng, máy chủ phục vụ triển khai các hệ thống thông tin dùng chung trên địa bàn tỉnh, nhằm đảm bảo khả năng bảo vệ các ứng dụng, dịch vụ, dữ liệu dùng chung, cũng như tránh tình trạng phát triển ứng dụng, dịch vụ manh mún, riêng lẻ tại các cơ quan, đơn vị.

Ông Phạm Hồng Quảng - Giám đốc Sở TT-TT cho biết, mô hình tổng thể của Trung tâm Tích hợp dữ liệu tỉnh bao gồm trung tâm tích hợp dữ liệu chính (DC), trung tâm giám sát an toàn thông tin (SOC) và mạng diện rộng (SDWAN).

Trong đó, DC là nơi tập trung toàn bộ hệ thống mạng, hệ thống server máy chủ phục vụ triển khai các hệ thống thông tin dùng chung trên toàn tỉnh, đảm bảo năng lực triển khai chính quyền số và đô thị thông minh (IOC) tại Quảng Nam. 

Phấn đấu 100% dữ liệu cơ bản nhất tạo nền tảng cho chính quyền số được hoàn thành và chia sẻ; 100% ngành, lĩnh vực có cơ sở dữ liệu chuyên ngành phục vụ quản lý nhà nước và kết nối, chia sẻ với LGSP; tối thiểu 20% thủ tục hành chính của các cơ quan nhà nước được cắt giảm thông qua kế thừa dữ liệu số; 100% dịch vụ cấp lại, cấp đổi được thực hiện ngay trong ngày; số hóa 100% kết quả giải quyết thủ tục hành chính còn hiệu lực, lưu trữ trong kho dữ liệu, đảm bảo tái khai thác, sử dụng thay thế thành phần hồ sơ giấy; 100% chế độ báo cáo, chỉ tiêu tổng hợp báo cáo định kỳ và báo cáo thống kê về kinh tế - xã hội được sử dụng báo cáo điện tử và được kết nối, tích hợp, chia sẻ; được phân tích để phục vụ chỉ đạo, điều hành; 100% sở, ngành tham gia cung cấp dữ liệu mở và cung cấp ít nhất 300 bộ dữ liệu mở…

Ứng dụng dữ liệu dân cư phục vụ giải quyết thủ tục hành chính và cung cấp dịch vụ công trực tuyến đã cho thấy những hiệu quả rõ rệt. Cùng với đó, một hệ thống y tế số cũng đang mang đến nhiều thuận tiện cho người dân. 

Giải quyết thủ tục nhanh gọn

Cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về dân cư đã được vận hành từ ngày 1/7/2021, mọi thông tin của người dân được quản lý theo dạng dữ liệu số. Đây là tiền đề quan trọng để giúp người dân và cơ quan nhà nước đơn giản hóa các thủ tục hành chính (TTHC). Một trong số đó là TTHC liên quan đến việc đăng ký hộ khẩu thường trú.

Có nhà cửa ổn định, thường trú ở TP.Tam Kỳ nhưng lâu nay anh L.N.T. (phường Hòa Thuận, Tam Kỳ) chưa chuyển khẩu từ Hà Tĩnh vào Quảng Nam. Để thuận tiện cho các TTHC, cuối năm 2022, anh T. quyết định đi làm thủ tục chuyển hộ khẩu.

“Tôi khá bất ngờ khi việc nhập hộ khẩu vào Quảng Nam đơn giản, tiện lợi hơn mình nghĩ. Vì nhà có giấy tờ sở hữu hợp pháp nên tôi chỉ việc lên Công an phường Hòa Thuận nộp hồ sơ gồm các giấy tờ liên quan là được tiếp nhận và giải quyết đăng ký thường trú.

Tôi được biết, nếu áp dụng quy định cũ như trước đây thì buộc phải về Hà Tĩnh làm thủ tục cắt hộ khẩu rồi mới tiến hành nhập hộ khẩu được. Làm như vậy rất tốn công sức, thời gian đi lại” - anh T. chia sẻ.

Thượng tá Nguyễn Thành Nhân - Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an tỉnh cho biết, hệ thống CSDL quốc gia về dân cư chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2021.

Tính đến nay, cả nước đã thu thập, cập nhật, số hóa và tạo lập hơn 104 triệu dữ liệu dân cư được cấp mã số định danh cá nhân. Việc ứng dụng CSDL quốc gia về dân cư phục vụ phát triển kinh tế - xã hội đang được triển khai thực hiện hiệu quả ở khá nhiều lĩnh vực. 

Cụ thể, Công an tỉnh đã hoàn thành việc thu nhận hồ sơ cấp căn cước cho 100% công dân đủ điều kiện trên địa bàn tỉnh và cấp hơn 1,4 triệu thẻ căn cước có gắn chíp điện tử cho công dân.

Đơn vị này cũng thường xuyên tiến hành thu thập, rà soát, cập nhật, đồng bộ nhân khẩu thường trú, tạm trú lên hệ thống CSDL quốc gia về dân cư, bảo đảm kết nối, chia sẻ thông suốt, giải quyết các thủ tục phục vụ công dân chính xác và thuận lợi. 

Y tế thông minh

Hàng loạt ứng dụng, đặc biệt với hệ thống lưu trữ dữ liệu đã được ngành y tế Quảng Nam triển khai. Ông Dương Ngọc Vinh - Phó Giám đốc Sở Y tế cho biết: "Chúng tôi đã triển khai xây dựng CSDL điện tử của ngành, gồm dữ liệu về chứng chỉ hành nghề y, giấy phép hoạt động của các cơ sở khám chữa bệnh, dữ liệu về danh mục kỹ thuật của các cơ sở y tế và kê khai giá...

Các ứng dụng nền tảng hỗ trợ khám chữa bệnh từ xa, từng bước xây dựng quản trị y tế thông minh dựa trên công nghệ số, tích hợp thông tin dữ liệu, hình thành CSDL quốc gia về y tế, sử dụng hồ sơ bệnh án điện tử, không sử dụng bệnh án giấy, thanh toán viện phí, hình thành các bệnh viện thông minh, phấn đấu 100% cơ sở y tế có bộ phận khám chữa bệnh từ xa".

Hiện nay, CSDL của ngành y tế được kết nối riêng lẻ từ các phần mềm, ứng dụng tại các cơ sở y tế trong tỉnh đến cổng dữ liệu tập trung Bộ Y tế như Cổng bảo hiểm xã hội, Cổng dược quốc gia, Cổng đơn thuốc điện tử, Hồ sơ sức khỏe…

Điều này cho phép các cơ sở y tế khi khám chữa bệnh sẽ truyền các thông tin này lên cổng dữ liệu của Bộ Y tế. Đối với CSDL dùng chung của tỉnh, ngành y tế đã bổ sung thêm các dữ liệu báo cáo của các phòng chức năng và các trung tâm, chi cục trực thuộc Sở Y tế.

Nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia dù đã được xây dựng và từng bước thực hiện kết nối, nhưng kết quả về cơ sở dữ liệu dùng chung vẫn rất ít ỏi. Vẫn còn rất nhiều ngành chưa xây dựng cơ sở dữ liệu cũng như tỷ lệ các cơ sở dữ liệu kết nối, chia sẻ còn thấp... 

Năm 2023, Quảng Nam được Bộ TT-TT xếp trong tốp 10 tỉnh thành về mức độ xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) chuyên ngành. Hiện toàn tỉnh đã xây dựng nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu (LGSP) và năm 2023 có hơn 253 triệu giao dịch.

Tại Diễn đàn cấp cao chuyển đổi số Việt Nam - châu Á 2023 (Vietnam-Asia DX Summit 2023) với chủ đề "Khai thác dữ liệu số và kết nối thông minh để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế", Bộ TT-TT cho biết, nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia (NDXP) đã được xây dựng, từng bước kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương.

Đến nay, trên bình diện cả nước, nền tảng NDXP đã kết nối với hệ thống của 90 cơ quan, đơn vị, trong đó có 85 nền tảng của bộ, ngành, địa phương, 10 CSDL và 8 hệ thống thông tin có quy mô, phạm vi từ trung ương đến địa phương. Tổng số giao dịch thực hiện thông qua NDXP trong năm 2022 là 876 triệu giao dịch, tăng 4,86 lần so với năm 2021. Như vậy, trung bình một ngày, cả nước có khoảng 2,4 triệu giao dịch trên nền tảng số. 

Ông Trương Thái Sơn - Trưởng phòng Công nghệ thông tin (Sở TT-TT) cho biết, những năm qua, sở đã tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản về phát triển, chia sẻ dữ liệu số trên địa bàn tỉnh. Đến nay, tỉnh đã ban hành danh mục CSDL dùng chung của tỉnh; xây dựng danh mục dữ liệu mở - xác định các loại CSDL mà các cơ quan nhà nước trên địa bàn có trách nhiệm công bố, chia sẻ, công khai cho người dân, doanh nghiệp…

"Tỉnh đã xác định 58 CSDL dùng chung cần chia sẻ, dùng chung giữa các cơ quan, đơn vị. Đồng thời xác định danh mục các CSDL trọng điểm ưu tiên triển khai như CSDL đất đai, hộ tịch, cán bộ - công chức - viên chức…

Quảng Nam dự kiến ban hành danh mục dữ liệu mở với 14 chủ đề thuộc 189 bộ dữ liệu mở. Dữ liệu mở tạo cơ hội cho doanh nghiệp khai thác để tạo ra các sản phẩm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội" - ông Sơn chia sẻ.

Bên cạnh kết quả đạt được, CSDL vẫn chủ yếu phục vụ hoạt động nội bộ của đơn vị là thực trạng tại Quảng Nam. Thậm chí, nhiều ngành vẫn chưa hoàn thiện xây dựng CSDL ban đầu. Báo cáo về tình hình xây dựng CSDL chuyên ngành của Quảng Nam cho biết, vẫn còn rất nhiều khoảng trống từ các ngành xây dựng, nông nghiệp, kế hoạch đầu tư... 

Để khai thác được dữ liệu, các tổ chức lẫn doanh nghiệp phải hoàn thiện nhiều công đoạn, từ quy hoạch, phân tích cho đến xử lý và tối ưu để dữ liệu trở thành sức mạnh. Đây là khối lượng công việc với quy mô khổng lồ, cần sự am hiểu lẫn năng lực công nghệ chuyên sâu.

Tuy nhiên, một khi hoàn thiện, doanh nghiệp có thể hưởng lợi lớn. Dẫu biết vậy, nhưng vấn đề tạo lập và khai thác dữ liệu số của Quảng Nam vẫn còn rất ì ạch. Tỷ lệ các CSDL kết nối, chia sẻ dữ liệu qua LGSP còn thấp. 

Ngoài ra, các quy định/quy chế về chia sẻ dữ liệu, sử dụng dữ liệu dùng chung, trách nhiệm về quản trị, cập nhật dữ liệu của các ngành, địa phương vẫn chưa được xây dựng. Việc ứng dụng, khai thác dữ liệu còn hạn chế, dữ liệu chủ yếu phục vụ công tác tra cứu, đối chiếu, thống kê báo cáo, chưa được khai thác sử dụng để thay thế hồ sơ giấy, sổ sách...

Những tồn tại này một phần xuất phát từ các vướng mắc ở cấp thượng tầng. Đó là một số tiêu chuẩn, quy chuẩn dữ liệu chuyên ngành chưa có hướng dẫn của các bộ, ngành. 

Các CSDL nền quốc gia, các ứng dụng của một số bộ ngành được triển khai ở địa phương, do địa phương tạo lập, nhập liệu nhưng lại đóng kín, chưa chia sẻ lại cho địa phương sử dụng là câu chuyện gây khó cho việc sử dụng CSDL phục vụ địa phương. 

Một số ngành chưa quan tâm xây dựng CSDL chuyên ngành hoặc đã có CSDL nhưng vận hành chưa đầy đủ, không đảm bảo chất lượng, chuẩn hóa và chưa chia sẻ dữ liệu. Dữ liệu còn cát cứ, rời rạc, tính khả dụng của dữ liệu còn thấp. Chính phủ chưa có quy định, hướng dẫn chi tiết về xác định dữ liệu mở, mức độ mở của dữ liệu.

Được đầu tư xây dựng từ năm 2014, đến nay phần mềm quản lý cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) của tỉnh Quảng Nam cơ bản đã đáp ứng đủ 109 trường thông tin và đủ điều kiện để tích hợp, đồng bộ lên CSDL quốc gia về CBCCVC theo đúng tiến độ Bộ Nội vụ đã đề ra.

Tính đến nay, phần mềm quản lý CBCCVC Quảng Nam đã cấp hơn 37.500 tài khoản sử dụng (mail công vụ); có gần 36.000 hồ sơ lý lịch của CBCCVC khối chính quyền và gần 1.500 hồ sơ lý lịch của CBCCVC thuộc khối đảng, đoàn thể chính trị - xã hội từ cấp tỉnh đến cấp xã đã được khai báo lên phần mềm. Đã có hơn 34.000 hồ sơ CBCCVC khối chính quyền đã được đồng bộ lên CSDL quốc gia về CBCCVC.

Dữ liệu được xác định là một nguồn tài nguyên mới, quan trọng không kém những tài nguyên truyền thống và đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy mô hình kinh tế số. Các bộ ngành, doanh nghiệp đã đề xuất những giải pháp giúp Quảng Nam tạo lập và khai thác dữ liệu hiệu quả.

Ông Nguyễn Phi Hùng - Trưởng ban Cơ sở hạ tầng (Viện Chiến lược TT-TT, Bộ TT-TT) cho rằng chuyển đổi số (CĐS) và dữ liệu không thể tách rời nhau. Đặc thù của dữ liệu là càng khai thác càng phong phú, giá trị càng tăng lên, càng chia sẻ thì càng lan tỏa dữ liệu đến mọi người. 

Theo ông Hùng, CĐS Quảng Nam đã thu được một số thành tựu. Để có dữ liệu phục vụ CĐS, Quảng Nam cần phát triển dữ liệu các lĩnh vực, trong đó tập trung vào 3 nhóm chính gồm dữ liệu cho chính quyền số, dữ liệu để phát triển kinh tế số và dữ liệu để phát triển xã hội số. 

"Quảng Nam cần tạo các dữ liệu mở để có thể truy cập, sử dụng dễ dàng. Thông qua đó thu thập được dữ liệu và hoàn thiện nền tảng tương tác trực tuyến, tạo lập các kho dữ liệu số về cán bộ - công chức - viên chức cũng như kết nối, truy xuất nguồn gốc các dữ liệu từ cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về dân cư, hình thức dữ liệu công dân số…

Ưu tiên lĩnh vực thế mạnh của tỉnh như du lịch, nông nghiệp cũng như đẩy mạnh hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã đưa đặc sản của địa phương lên sàn thương mại điện tử; gắn thanh toán không dùng tiền mặt vào mọi mặt của cuộc sống… Về dữ liệu phát triển xã hội số, tỉnh cần tạo dựng công cụ kết nối người dân và chính quyền; tập trung đẩy mạnh phát triển giáo dục, y tế, giao thông thông minh..." - ông Nguyễn Phi Hùng nói. 

Để xây dựng CSDL hiệu quả, theo nhiều doanh nghiệp, cần thực hiện kết hợp giữa 3 yếu tố: công nghệ, con người, hành lang pháp lý. Ở góc độ công nghệ, cần công nghệ xử lý phân tích dữ liệu lớn, AI để làm việc thu thập, làm sạch, lưu trữ, phân tích, khai thác dữ liệu, đáp ứng các nhu cầu trong quản lý nhà nước, điều hành chỉ đạo và kiến tạo các giá trị mới, dịch vụ mới dựa trên dữ liệu.

Ở góc độ con người, cần nguồn nhân lực hiểu biết sâu sắc về dữ liệu số, sử dụng, khai thác dữ liệu một cách hiệu quả. Và cuối cùng, ở góc độ pháp lý, quản trị dữ liệu quốc gia - data governance là vấn đề phức tạp với việc khai thác dữ liệu đúng mục đích, đảm bảo tính riêng tư, bảo mật của dữ liệu.

Từ những khó khăn, tồn tại chung về phát triển dữ liệu số, bà Mai Thị Lan Oanh - Phó Giám đốc Chuyển đổi số khối GOV (Tập đoàn VNPT) cho rằng, Quảng Nam cần áp dụng mô hình tham chiếu dữ liệu. Đây là bức tranh tổng thể, toàn diện về dữ liệu, giúp thiết lập tầm nhìn, định hướng mục tiêu phát triển dữ liệu địa phương. Đồng thời chuẩn hóa cấu trúc thông tin dữ liệu chủ và dữ liệu dùng chung, đảm bảo chia sẻ, tái sử dụng giữa các ngành, các cấp trong cơ quan nhà nước và mở cho người dân, doanh nghiệp.